KANAMALAR

Kanama: çeşitli dış etmenler veya sağılıksız sebepler sonucu kanın damarların dışına çıması olayına kanama denir.

Yetişkinlerde 5-6 litre kan bulunur. 1-1,5 litre kan kaybı hayati tehlike yaratır.

Mevcut kanın:
Yüzde 25’i kaybeden hafif
Yüzde 35’ini kaybeden orta
Yüzde 45’ini kaybeden ağır şoka
Yüzde 50’sini kaybeden ölüme sebep olur.

O halde kanamaların hemen durdurulup insan hayatını kurtarma yollarını aramamız gerekir.

Genelde kanamalar iç ve dış olmak üzere ikiye ayrılır.

A-) İç kanama: İç organlardaki dokuları besleyen kan damarlarının yırtılması veya zedelemesi sonucu kanın damarlardan vücut boşluklarına akmasına denir.

İç kanamalar iki şekilde olur:
1-) Gözle görülebilen kanmalar: Akciğer, mide, bağırsaklar, böbrekler gibi
2-) Gözle görülmeyen kanamalar: Karaciğer, dalak, pankreas v.b.

İç Kanamalar kişiyi ölüme götürebilir.

Bulgular:
- Baygınlık hali, baş dönmesi
- Huzursuzluk vardır.
- Yüzde, dudaklarda, parmak uçlarında solukluk vardır. 
- Deri nemli ve soğuktur.
- Susama hissi vardır.
- Nabız hızlı ve zayıftır. Güçlükle hissedilir.
- Solunum hızlıdır.
- Sanki hava alamıyormuş gibi bir histir. (hava açlığı)
- Şuuru azalır ve solunumda şuur kaybı olur.

Tedavisi:
Hastada  bilinç kaybı varsa kusmayla boğulmaması için hasta sırt üstü yatırılır, baş yana döndürülür.
- Karın yaralanması şüphesinde hasta sırtüstü yatırılır.
- Baş ve bacaklar hafif yükseltilir.
- Burun veya kulaktan geliyorsa kanayan kısım aşağıya çevrilir.
- Ağızdan içecek madde verilmez.
- Ekstremite kanamalarında ise kol ve bacaklar kalp seviyesinden biraz daha yüksek tutulur.
- Şoka karşı tedbir alınır.
- Sarsmadan ambulans veya sedye ile hastaneye götürülür.
 
1-) GÖZLE GÖRÜLEBİLEN KANAMALAR

a-) Akciğer Kanaması: herhangi bir kazada sonra, kaburgaların kırılıp akciğere batması sonucu veya delici maddelerin vücuda girmesi sonucu bu yaralanma görülür. Kan çoğu zaman öksürükle birlikte çıkarılır. Akciğer dokusundaki kan, öksürük, refleks kamçıları fazla hareket ettirilmeden sırtüstü yatırılır.
Kanama açık kırmızı renkli ve köpüklüdür. Rahat bir şekilde hastanın istirahatı sağlanır. Buzlar torba içine konarak tatbik edilir. Hastanın şuuru yerinde ise buz yedirilebilir.

b-) Mide Kanaması:Bu yaralanma herhangi bir darbe sonucu veya mide hastalığı olan ülser ve kanser gibi dejenaratif (organda hücresel bozulmaya sebep olan) hastalıkları sonucu meydana gelir. Kanama, kusma ile birlikte olur.
Kuvvetli kanamalarda hasta halsiz ve rengi sarı olur. Mideden gelen kan koyu kırmızı ve mide asitlerinin karışması donucu(telve) şeklinde olur.
Karın kasları gevşek olacak biçimde istirahat ettirilir. Vücutçun üst kısmı yükseltilir. Bacaklar karna doğru çekilir. Hasta hareket ettirilmez; sağlık kuruluşuna götürülür. Kişide baş dönmesi, bayılma hissi, susuzluk, kusma, tansiyon düşüklüğü görülür.

c-) Böbrek Kanaması:Böbrek ve idrar yolu kanamalarında kanamanın şiddetine göre, idrar koyu ve açık kırmızı siyah renkte olur.
Bu kanamanın sebebi iltihaplar, taş, kum gibi rahatsızlılarıdır. İlk yardım mide kanamasındaki gibidir.

DIŞ KANAMA
Çeşitli sebeplerden dolayı kanın damarlardan vücut dışına çıkmasına dış kanama denir. Genellikle yaralanmalar sonucu olur. Atar damar, kılcal ve toplar damarlar kanaması şeklinde olur.

a-) Arter Kanama (atardamar):
Açık kırmızı renkte kesik kesik fışkırtma şeklinde ki kanamaya denir.  Kanayan arterin çapı ne kadar büyükse kan o aranda kuvvetle fışkırır. Kanayan kısım kalp tarafından baskı yapılır.

b-) Venöz Kanamalar(Toplardamar):
Kanın içinde karbondioksit daha fazla olduğundan koyu kırmızı renklidir. Kanama süreklidir. Kanayan kısmın kalp tarafına baskı yapılırsa kanama artar bu nedenle tam tersi yapılır.
 
c-) Kılcal Damar(kapiller):
Sızma şeklinde olur kanın rengi kırmızıdır. 

Kanamalarda  Belirtiler:
Baş dönmesi,
Yüz ve Ekstremitelerde ki solukluk,
Baygınlık hali,
Susuzluk hissi,
Göz kararması, korku ve huzursuzluk,
Mide bulantısı,
Kan hacminin azalması ve tansiyon düşmesi,
Nabız sayısında artış,
Solunum düzeni ve sayısı bozulur,
Şuur kaybolur.

Kan Kaybının Kontrolü
Kesilen yere kan gelmesini engellemek ve pıhtılaşmasını sağlamakla olur. Bunun için yaraya baskı uygulanır. Yada kesilen yer yukarıda tutulur.

Baskı iki çeşittir.

1-) Direkt baskı: Yara üstüne baskı yapılmaktadır böylece kan damarları düzlenir ve kan akışı azalır. Ve pıhtılaşma gerçekleşir. Baskı süresi 5-15 dakika kadardır.

2-) Endirekt Baskı: Kanamalara doğrudan baskı uygulayarak kanama kontrol edilemeyince yada baskı olanağı bulunamayınca endirekt baskım uygulanır. Ekleme en yakın damarın kemiğe sıkıştırılmasıyla gerçekleşir. Kan akışı engellenir. Bu işten en fazla 10 dakika uygulanır. Ana damarlara hiçbir zaman 10 dakikadan fazla baskı uygulanmaz. Endirekt baskı büyük kanamaları durdurmak içindir.
Dış kanamalarda belirti çok kan görülmesi, şok belirtisi ve tanısı.

İlk Yardımdaki amaç:
Kanamayı duru durmak ve enfeksiyon kapmasını önlemektir.

1-) Yara üzerindeki kir ve pislikler temizlenir.
2-) Yara üzerindeki parçacıklar dikkatle alınır.
3-) Yara etrafı temiz bir pamukla silinir.
4-) Yara üzerine temiz bir bez koyup parmaklarınız veya elinizin ayasıyla baskı uygulayınız.
5-) Yara açık veya yırtık  ise kenarını toplayarak sıkıştırın.
6-) Eklem yerinden buna yakın yaranmalarda, sargıdan sonra eli veya kolu yukarı kaldırıp kan akışını yavaşlatınız. 
7-) Yara üzerine steril ve temiz bir tampon koyarak yaranın üzerini tamamen örtünüz.
8-) Yara üzerini sargı beziyle tamamen sıkacak şekilde sarınız.
9-) Kanamanın kesilmediğini gördüğünüzde sargıyı tamponu kaldırmadan başka bir sargı bezini sar ve bağla. Şayet yara eklem yerine yakınsa endirekt baskı uygulayınız.
10-) Şoka tedbir almalısınız.

KANAMALARDA İLK YARDIM

Kanama sebebi ve kanama çeşidi ne olursa olsun kanamanın durdurulmasında bazı temel kurallalar vardır. Organ kanamalarında kan durdurma prensipleri anlatılmış, fakat burada mutlaka yapılması gereken uygulamalar anlatılacaktır. Kanamaların durdurulması ilk yardımın hedeflerinden birisidir.ilk yardım alanı içinde imkanlar kullanılarak kan durdurulur. Operasyonla ve ilaçla kan durdurma prensipleri, ilk yardım alanı dışındadır. Bu nedenle kısaca ele alınacaktır.

Bir kanamada şu Genel Kurallar Sıra İle Uygulanır:
- Kanayan yere parmakla basınç ayma,
- Kanayan yere basınç bandajı uygulama,
- Kanayan yeri kalp seviyesinden yukarda tutma,
- Turnike uygulama,
- Kan durdurucu ilaçlar yapma,
- Kanayan damarı bağlama,
- Soğuk tatbik gibi fizik etkenlerden yararlanmalıdır.

A-) Parmakla Basınç:

İlk yardımın yapıldığı ortamda gaz hidrofil veya sargı yoksa, parmakla direkt kanayan yerin kalbe akan kenarına basınç yapılarak kanama durdurulur.
Kanayan damarlar, böylece parmak ile kemik arasına sıkıştırılmış olur. Kanayan bölge kalp seviyesinden yukarda tutulur.

B-) Basınçlı Bandaj Uygulama:

Kanayan yere basınçlı bandaj uygulanarak kanama durdurulur. Sargı 2-3 defa kanayan yere sarıldıktan sonra gaz tampon yada tampon yerine geçecek sert maddeler sargı üzerine konur. Sargı bu tampon üzerine birkaç defa daha sarılarak bağlanır. Sargı ve yara üzerine konan gaz bezin steril olmasın özen gösterilir. Kanayan bölge kalp bölgesinden yukarda tutulur.

C-) Turnike Uygulanması:

Turnike: Damarın tek kemik üzerende basınçlı sargı ile sıkıştırılmasıdır. Sıkışan damarda kan akışı durur. Turnike, büyük atar damar kanamasında uygulanır. Kol ve bacakların ağır yaralanması, kesilmesi ve kopması halinde kesin kan durdurma yöntemidir.
Turnike, tekniğe uygun olarak uygulandığında yararlıdır. Diğer kan durdurma yöntemleri başarısız kalırsa, turnike uygulanır.

Turnike uygulama tekniği: İlk yardım olarak kanamanın durdurulmasında kullanılan önemli metotlardan biriside turnike uygulamaktır. Kol ve bacaktaki doku kaybı ile açığa çıkan arter kanamalarının durdurulmasında turnike uygulanır. Turnike daima tek kemik üzerinde uygulanır, kumaşlar ve plastik materyaller kullanılabilir. Turnikenin kullanılacak malzeme en aşağı 8-10 cm genişliğinde olmalıdır. Çünkü dar olan materyal sıkıldığı zaman doku harabiyetini yol açarlar. Uzunluk ve genişlik yeterli olmadığı taktirde kullanılması doğru değildir. Uygulansa bile amaca ulaşılmaz. 

Uygulama tekniği sırayla şöyledir:   
Damarın geçtiği yer tespit edilerek daha önceden hazırlanmış rulo tampon damar üstüne yerleştirilir. Bu noktalar koltuk altından 8-10 cm aşağı humerusa; kasıktan gene 8-10 cm aşağı uyluktan femura tesadüf eder. Tamponun zerine sargı 2,3 defa dolandırılarak iyi bir tesvit yapılır. Katlanmış üçgen sargı turnike olarak kullanılacaksa sargının ortasından tespit edilerek iki ucun, elimizde eşit uzunlukta kaması sağlanır. Bu dolandırma işleminden sonra bir tek gemici düğümü atılır. Daha önceden hazırlanmış 20 cm’lik çubuğun bir ucu düğümün üzerine konur. Tekrar iki düğümle çubuk oraya tespit edilir. Çubuk tespit edilmeden ucundan tutularak kanama duruncaya kadar, döndürülür. Kanama durunca sıkışma yeterli demektir ki, çubuğu bir başka sargıyla kola veya bacağa tespit ederek geri dönmesi önlenir. Çubuğun tespiti ile turnike uygulaması sona erer.

D-) Diğer Uygulamalar:
Kanamalar, çevre imkanlarına bağlı olarak değişik uygulamalarla durdurulur. Kanayan bölgenin kalp seviyesinden yukarda tutulması, kanayan yere soğuk uygulama, kan durdurucu ilaçlar(hemostatikler)kullanma ve kanayan damarın pensetle tutulması yada bağlanması uygulamalarıdır.
Dokunun kanla beslenmesi için her 20 dakikada bir turnike, 5-10 saniye gevşetilir. Gevşetilince kanama olmasın diye yara üzerindeki steril pansumana basınç yapılır. Gevşetilmeyen turnike kangrene yol açar. Turnike bir saatten fazla kalmamalıdır. Kalırsa, doklarda anoksemi meydana gelir. Anoksemiyi ve kangreni önlemek için turnikeyi 10-15 dakikada bir 5-10 saniye gevşetmek gerekir. Yani turnikenin kalma süresi uzarsa gevşetme aralığı kısaltılır. İlk yardımcı, turnikenin uygulama ve gevşetme zamanlarını not almalıdır. Yada turnike hakkında bilgi içeren kart yaralının görülen bir yerine takılabilir.   

YABANCI  MADDELERİN TEMİZLENMESİ

Yara üzerindeki yabancı maddeler yavaşça ve dikkatle alınmalıdır  yada bir pamuk parçasıyla silinmesi olmazsa temiz soğuk su ile yıkanması gerekir..yara içine gömülmüş yabancı maddelerin  zorla çekilip çıkarılmaması gerekir.bu maddeler kanı durdurmuş olabileceği gibi  çıkarılmasıyla etrafındaki dokularına zedeleyebilir.kan akışını hızlandırabilir.

Tedavisi:
1-   Yabancı maddelerin temizlenmesini sağlayın ve direk baskı uygulayın.
2-   Yara üzerine temizlenmemiş maddeleri de kapsayacak şekilde gazlı bez koyunuz.
3-   Cisim etrafına ay şeklinde pamuk veya yumuşak bir tampon yapınız.
4-   Cisim üzerine baskı yapmasını engelleyiniz.
5-   Tamponla gerekli yüksekliği veremeyince dışarıda kalacak şekilde etrafını destekleyin.
6-   Yaralanan kısmı yukarı kaldırın eğer kanama devam ediyorsa endirek baskı uygulayın.

KÜÇÜK DIŞ KANAMALAR
   
Yaralanmalarda  çoğu kez önemsiz kanamalar izlenir. Yara yerinin her tarafı kanasa bile biraz sonra kesilir durur. Kanı tutucu bir bez parçası işinizi görebilir. Tıbbi önlem enfeksiyon tehlikesine karşı alınmalıdır.

Belirtiler ve teşhis
Yara yerinde ağrı sızı,azda olsa sürekli kan gelmesi

TEDAVİSİ:

1-Yarayı tedaviye başlamadan önce ellerinizi temizce yıkayınız. Yara üzerinde kir pislik varsa bunları silin temiz soğuk su ile yıkayıp temizlenmesini sağlayın.
2-Geçici olarak yaranın üzerine steril bir bez parçası koyun. Etrafını sabunlu su ile iyice temizleyin.temiz bir pamuk parçası ile yaranın üzerini kurulayın.çıkan kanların derinden alınmasına uğraşmayın.pıhtıları çekip almayın hafifçe kurulayın yeter.
3-Kanma devam ediyorsa üzerine direk baskı uygulayın.
4-Yara üzerine uygun bir bez sarıp bağlayın.
5-Yara yerini yukarda tutun destek verin.
6-Yara üzerinde bir kuşkunuz varsa bir doktora  baş vurun.